Từ bi là gì? Làm sao để nuôi dưỡng lòng từ bi

Khi nói đến từ bi ai cũng sẽ nghĩ ngay đến các vị Phật, Bồ Tát… Đặc biệt là khi gặp khó khăn trong lòng mỗi người thường khấn nguyện “cầu xin chư vị thần Phật rủ lòng từ bi…”. Vậy từ bi là gì? Làm sao để nuôi dưỡng lòng từ bi bên trong chúng ta? 

Từ bi theo cách hiểu của nhà Phật

Từ bi chính là gốc rễ của đạo Phật, trong Quán vô lượng thọ kinh có viết “tâm của chư Phật là tâm đại từ bi”. Và trong Đại trí độ có giải thích thêm đó là “hết thảy những điều trong Phật pháp, từ bi là quan trọng nhất”. Trong nhà Phật từ bi là hai đặc tính của tâm (tâm từ và tâm bi). Để hiểu được từ bi là gì trước tiên chúng ta cần hiểu rõ về tâm từ và tâm bi. Cụ thể như sau:

Tâm từ là gì?

Từ (tâm từ) là lòng từ ái, lòng tốt, tử tế, nhân ái với tất cả mọi người và loài vật. Tâm từ của một người thường được thể hiện thông qua những ý tốt, sự quan tâm, giúp đỡ và việc mang đến niềm vui cho người khác. 

Tâm từ không có giới hạn hay sự phân biệt. Tức là không chỉ đối xử tốt với người thân, bạn bè mà còn tử tế với cả những người xa lạ thậm chí cả những người đã làm mình đau khổ, kẻ thù địch mình,… Đồng thời tâm từ còn là giải lòng thương của mình đến tất cả loài vật từ những loài nhỏ bé cho đến to lớn. Ngoài ra tâm từ còn là tâm không mong cầu bất kỳ sự hồi đáp nào.

Tâm bi là gì?

Bi (tâm bi) có nghĩa là lòng trắc ẩn, thương xót trước nỗi đau của chúng sinh. Có tâm bi chúng ta mới có thể cảm thông, cảm nhận được nỗi đau mà người khác đang phải. Và sâu hơn nữa đó là tâm “đồng thể đại bi” tức là xem nỗi đau của tất thảy chúng sanh như nỗi đau của mình. 

Lòng từ bi của đức Phật chính là nguyên nhân khiến ngài sau khi đắc đạo (giác ngộ) đã không quản khó khăn gian khổ đi khắp nơi để truyền dạy giáo pháp. Ngài thương xót tất thảy chúng sinh đang sống trong mê lầm ở cõi Ta Bà, phải chịu bao đau khổ trong vòng sinh tử luân hồi bất tận. 

Từ bi là gì?

Như vậy từ bi theo đạo Phật chính là luôn làm những điều tốt đẹp, cứu giúp mọi người, mọi vật xuất phát từ lòng thương xót, bao dung và không có một chút toan tính hay phân biệt nào. Tức là cho đi mà không mong nhận lại; không có sự cưỡng bách phải cho đi; không làm vì tự ngã, danh tiếng,… Bản chất của từ bi là đẹp đẽ và cao thượng. Là suối nguồn tươi mát, là nguồn cội và trái tim của Phật giáo. 

Tại sao phải nuôi dưỡng lòng từ bi? 

Việc nuôi dưỡng lòng từ bi trong mỗi người là điều vô cùng quan trọng bởi những nguyên nhân sau:

Từ bi là chất liệu của hạnh phúc

Tâm từ bi giúp cho chúng ta cảm thấy hạnh phúc hơn trong cuộc sống. Đã có nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng việc đặt hạnh phúc của người khác lên trên lợi ích của mình mà không hề mong đền đáp sẽ khiến chúng ta cảm thấy hạnh phúc. Nguyên nhân là do việc này đã kích thích trung tâm khen thưởng của bộ não. Những chất tạo cảm giác dễ chịu được tiết ra và tràn ngập trong cơ thể. 

Các minh chứng từ bi đem lại hạnh phúc cụ thể như sau:

• Các hoạt động thiện nguyện đã được các nhà khoa học chứng minh là giúp làm giảm căng thẳng và cải thiện chứng trầm cảm. 
• Những nghiên cứu về hạnh phúc của chuyên gia Kennon Sheldon và Sonja Lyubomirsky đã nhận thấy những người thực hiện nhiều hành động tử tế liên tiếp trong 1 tuần mức độ hạnh phúc của họ đã tăng lên rất nhiều. 
• Nghiên cứu “Hành vi vị tha làm giảm nỗi đau thể xác” diễn ra vào năm 2019 cho thấy, làm từ thiện sẽ giúp giảm bớt nỗi đau của chúng ta. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các vùng não phản ứng với sự đau đớn dường như bị vô hiệu hóa ngay lập tức bởi trải nghiệm cho đi.
• Tiến sĩ Adrian Low, một nhà tâm lý học tại Hong Kong cho rằng, việc giúp đỡ và nhường nhịn người khác có thể làm giảm căng thẳng, dẫn đến hạnh phúc lâu dài về cảm xúc và tăng sự hài lòng trong cuộc sống.

Từ bi giúp chúng ta sống khỏe hơn

Các nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh được rằng việc sống từ bi, đem đến hạnh phúc cho người khác mà không vì bất cứ mục đích nào có lợi ích rất lớn với sức khỏe của con người. Cụ thể như sau: 

• Một nghiên cứu diễn ra trong vòng  6  tuần vào năm 2015 của các chuyên gia thuộc đại học Harvard và British Columbia – Vancouver (Canada) đã cho ra kết quả là làm việc thiện có ích cho sức khỏe người bị cao huyết áp. Cụ thể họ đã yêu cầu một nhóm người bị cao huyết áp chi 40 USD cho bản thân họ; một nhóm khác được yêu cầu dùng 40 USD để giúp đỡ người khác. Kết quả là tình trạng huyết áp của nhóm người tiêu tiền để giúp đỡ người khác có sự chuyển biến tốt. 
• Bên cạnh đó, theo một nghiên cứu của Paul J. Mill – Giáo sư y khoa tại trường đại học California đã cho thấy hoạt động tình nguyện giúp cải thiện sức khỏe của con người. Cụ thể, nó sẽ giúp ngăn ngừa chứng trầm cảm, tăng cường thể lực đồng thời giảm 22% nguy cơ tử vong đột ngột.

Từ bi giúp bạn có nhiều phước báu

Khi có lòng từ bi phước báu của chúng ta sẽ không ngừng tăng trưởng. Theo quan điểm của nhà Phật phước báu (phúc báu) là “vốn liếng” cực kỳ quan trọng của mỗi người. Người có phước dày (phúc dày) sẽ có một cuộc sống suôn sẻ, làm việc gì cũng thuận buồm xuôi gió, sau khi mất sẽ được tái sinh về những cõi thiện lành. Vậy tại sao nói lòng từ bi sẽ giúp sinh ra phước báu vô biên?

• Khi trong tâm ta tràn ngập từ bi sẽ không có chỗ cho những tâm địa xấu ác, ghen ghét, ích kỷ. Lòng của chúng ta lúc nào cũng nhẹ nhàng và giàu tình nhân ái, phước báu từ đó mà sinh ra. 
• Khi có lòng từ bi chúng ta sẽ không có hành động xấu ác gây tổn phước nhờ đó mà phước lành của ta còn mãi.
• Lòng từ bi sẽ thôi thúc chúng ta không ngừng làm việc thiện giúp người, giúp đời. Điều này khiến cho phước của chúng ta sẽ không ngừng nhân lên. 

Lòng từ bi giúp cho xã hội tốt hơn

Lòng từ bi giúp nuôi dưỡng nhân cách, đạo đức của con người, từ đó khiến cho đạo đức xã hội ngày càng đi lên, cuộc đời ngày càng tốt đẹp. Cụ thể như sau:

• Có lòng từ bi con người sẽ dễ dàng cảm thông và thấu hiểu người khác hơn. Khi thấu hiểu được nỗi đau của mọi người xung quanh, chúng ta sẽ bớt được sự phán xét, chỉ trích thay vào đó là giúp đỡ và san sẻ. Điều này giúp xây dựng được nhiều mối quan hệ tốt đẹp hơn trong cộng đồng.
• Khi có lòng từ bì con người trở nên hiền từ và điềm tĩnh hơn. Sẽ không dễ dàng nổi nóng, bao dung hơn với những sai sót của người khác. Đức Phật nói “Lấy ân báo oán, oán ấy tiêu tan”. Nếu ai cũng có lòng từ bi, xã hội không còn ganh đua, oán hận. 

• Lòng từ bi giúp con người xóa bỏ sự kỳ thị, phân biệt đối xử. Xã hội sẽ không còn sự phân biệt chủng tộc, giàu nghèo, sang hèn, giới tính, tôn giáo,… Điều này giúp xã hội công bằng hơn, tất cả mọi người đều được hạnh phúc. 
• Từ bi giúp cho con người tích cực hơn trong việc làm các hành động vì lợi ích chung của cộng đồng, từ đó giúp xã hội ngày càng tốt đẹp, môi trường sống được bảo vệ.
• Từ bi giúp xã hội không còn chiến tranh, bởi khi có lòng từ bi con người hiểu được rằng bạo lực, chiến tranh là một tội ác. Ai cũng hiểu mọi sự trên đời đều cần được tôn trọng sẽ không có chiến tranh, bạo động. 

Cách nuôi dưỡng lòng từ bi

Như đã phân tích ở trên, lòng từ bi có ý nghĩa to lớn với từng cá nhân và cả xã hội. Vậy làm sao để nuôi dưỡng lòng từ bi bên trong mỗi chúng ta? Dưới đây là một số phương pháp để các bạn tham khảo. 

Nói ra lời nguyện ước mỗi buổi sáng

Vào mỗi buổi sáng khi thức giấc bạn có thể nguyện những lời sau: 

• Sáng nay khi thức dậy, tôi thấy thật may mắn vì mình còn sống.
• Tôi đang có một cuộc sống làm người quý báu.
• Tôi sẽ không để lãng phí cuộc sống này.
• Tôi sẽ sử dụng mọi năng lượng, sức lực của mình để phát triển bản thân, mở rộng lòng mình với người khác và để đạt được giác ngộ vì lợi ích của tất cả chúng sinh.
• Tôi sẽ có những suy nghĩ tử tế đối với người khác.
• Tôi sẽ không tức giận hay nghĩ xấu về người khác.
• Tôi sẽ làm lợi cho người khác trong khả năng của mình. 

Mỗi sáng bạn đều tự nói với mình những điều này dần dần từ bi bên trong bạn sẽ được khởi sinh và lớn lên từng ngày. 

Thực hành thiền mỗi ngày

Thực hành thiền cũng là một trong những cách tuyệt vời để nuôi dưỡng lòng từ bi và trí tuệ bên trong mỗi người. Nhiều nghiên cứu khoa học đã cho thấy việc thực hành thiền định thường xuyên có khả năng kích hoạt não bộ và khiến cho mọi người đồng cảm hơn với người khác. Các nhà nghiên cứu cũng cho biết thực hành thiền cũng là một cách hữu ích trong việc ngăn chặn bạo lực, gây hấn và trầm cảm.

Ăn chay để nuôi dưỡng lòng từ bi

Việc ăn các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật giúp nuôi dưỡng lòng từ bi của chúng ta. Trong đạo Phật việc ăn chay thể hiện lòng từ bi, thương xót muôn loài. Không vì ham thú hưởng thụ của bản thân mà sát hại đến những sinh mạng khác, mọi mạng sống đều đáng trân quý. 

Do đó để nuôi dưỡng lòng từ bi của mình chúng ta cần tập ăn chay. Khi mới bắt đầu chúng ta có thể ăn theo ngày (một tháng ăn 2 – 8 ngày). Về sau có thể ăn theo tháng hoặc chuyển qua ăn chay trường. 

Một số cách nuôi dưỡng lòng từ bi khác 

Ngoài ra để trau dồi lòng từ bi, bạn có thể bắt đầu từ những việc nhỏ khác như: 

• Học cách quan sát và lắng nghe mọi người xung quanh nhiều hơn. Cố gắng để thấu hiểu suy nghĩ, cảm xúc và hoàn cảnh của mọi người xung quanh. Điều này sẽ giúp nuôi dưỡng sự đồng cảm, cảm thông với người khác bên trong bạn. 
• Khi có ai đó làm bạn tổn thương bạn, hãy thử tha thứ và nhìn nhận vấn đề ấy từ góc độ của họ. Đừng vội vàng phán xét hay trả thù. Như vậy bạn sẽ học được cách tử tế và bao dung.

• Thực hành lòng biết ơn mỗi ngày, bạn hãy ghi nhận và trân trọng những điều tốt đẹp dù là nhỏ bé nhất.
• Dành thời gian, sức lực để giúp đỡ những người kém may mắn hơn mình. Các bạn có thể đóng góp từ thiện, đi làm tình nguyện viên… dần dần theo thời gian hạt giống từ bi sẽ nảy mầm bên trong bạn. 
• Đọc sách, nghe nhạc và xem phim về lòng từ bi để lĩnh hội và được truyền cảm hứng.
• Kết giao với những người giàu lòng nhân ái để có thể nâng đỡ nhau trên con đường nuôi dưỡng tâm từ bi.

Kết luận

Như vậy chúng ta có thể thấy tâm từ bi chính là tâm độ lượng, bao dung, thương xót mọi vật xung quanh. Nguyện làm những điều thiện lành mà không có tâm phân biệt hay mong cầu. Tâm từ bi không chỉ giúp mỗi cá nhân sống hạnh phúc hơn mà còn giúp xã hội tươi đẹp và phát triển hơn. Hy vọng qua bài viết các bạn đã biết được tâm từ bi là gì và làm sao để nuôi dưỡng tâm từ bi.