Khi làm quen với Triết học Marx – Lenin, chúng ta được biết đến thuật ngữ “giá trị thặng dư”. Đây cũng là một thuật ngữ phổ biến trong hầu hết các học thuyết kinh tế và là điều kiện tồn tại, phát triển của chủ nghĩa tư bản. Để tìm hiểu khái niệm về giá trị thặng dư cũng như những ý nghĩa thực tiễn của nó trong hiện nay, quý vị hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây của chúng tôi nhé!
Contents
Giá trị thặng dư là gì, ví dụ, nguồn gốc và công thức tính
Đây được xem là khái niệm trung tâm của kinh tế chính trị Marxist và Karl Marx đã tập trung nghiên cứu, đưa ra những lý luận xung quanh khái niệm này.
Giá trị thặng dư là gì?
Theo đó, giá trị thặng dư là phần giá trị mà người công nhân làm thuê tạo ra được ngoài giá trị sức lao động của mình. Tuy nhiên, phần giá trị dôi ra này bị nhà tư bản chiếm đoạt giúp nhà tư bản có thêm thu nhập.
Hiểu một cách đơn giản, đây là nguồn gốc của lợi nhuận cũng đồng thời thể hiện sự bóc lột lao động của chủ nghĩa tư bản. Đó là khi người lao động hoàn thành công việc vượt quá sản lượng yêu cầu.
Nhà tư bản đầu tư vào quá trình mua tư liệu sản xuất (máy móc, nguyên vật liệu) và mua sức lao động (thuê nhân công). Số tiền thu được sau khi trừ khoản chi phí đã chi trả trong quá trình sản xuất chính là giá trị thặng dư.
Ví dụ: 1 nhân công của nhà máy làm việc 8 tiếng với sản lượng quy định 6 cái mũ. Nhưng sau một thời gian, tay nghề nâng cao, trong vòng 8 tiếng, người công nhân có thể tạo nên 9 cái mũ. Sản lượng dôi ra so với định mức là 3 cái mũ – chính là giá trị thặng dư.
Nguồn gốc của giá trị thặng dư
Nguồn gốc của giá trị dôi ra này đến từ lao động sống từ những hoạt động trực tiếp của người lao động trong quá trình lao động tạo ra sản phẩm, dịch vụ.
Họ sử dụng sức lao động chuyển giá trị của tư liệu sản xuất vào giá trị sản phẩm. Trong quá trình này, người lao động đã tạo được những giá trị, của cải mới được gọi là giá trị mới.
Người lao động giúp tạo ra các giá trị mới, bảo tồn giá trị của tư liệu sản xuất và chuyển chúng vào hàng hóa. Hiệu quả của nguồn lao động sống càng cao thì tạo ra giá trị thặng dư càng nhiều. Ngoài ra, đây cũng là đối tượng đảm bảo điều kiện tái sản xuất xã hội, tăng nhu cầu về hàng hóa.
Có 2 phương pháp chính để giúp sản xuất được giá trị mới đó là:
- Giá trị thặng dư tuyệt đối: Phương pháp tạo ra thặng dư bằng cách kéo dài thời gian lao động thặng dư (công nhân làm việc quá thời gian cần thiết).
- Giá trị thặng dư tương đối: Phương pháp giảm giá trị sức lao động thông qua tăng năng suất (giảm thời gian cần thiết để làm ra 1 hàng hóa).
Các nhà tư bản thường áp dụng nhiều cách để có thể chiếm đoạt được nhiều phần giá trị mới nhất ví dụ kéo dài thời gian làm việc, vượt quá thời gian quy định,… Người lao động tạo ra giá trị thặng dư bằng cách tăng cường độ lao động (thời gian lao động không đổi nhưng hiệu suất và năng suất làm việc tăng lên).
Công thức tính toán giá trị, tỷ suất thặng dư
Tỷ suất giá trị thặng dư là mối quan hệ giữa giá trị mới dôi ra và chi phí đầu tư ban đầu để tạo ra giá trị dôi ra đó. Tỷ suất thể hiện rõ ràng trong một khoảng thời gian lao động nhất định.
Công thức tính tỷ suất giá trị mới được tính theo công thức:
| m’ = (m/v) x 100% | |
| m’: | Tỷ suất giá trị thặng dư |
| m: | Giá trị thặng dư |
| v: | Tư bản khả biến |
Ngoài ra, tỷ suất này còn được tính bằng tỷ lệ % thời gian lao động và thời gian lao động tất yếu:
| m’ = (t’/t) x 100% | |
| t’: | Thời gian lao động thặng dư |
| t: | Thời gian lao động tất yếu |
Bản chất của giá trị thặng dư
Giá trị thặng dư có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong phân tích bản chất quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, cơ chế phát triển của chủ nghĩa tư bản, nguồn gốc và biểu hiện của các mâu thuẫn xã hội. Đồng thời đây cũng là cơ sở xây dựng lý luận về giai cấp của phong trào công nhân, xã hội chủ nghĩa.
Giá trị dôi ra này chính là mục đích quá trình sản xuất của tư bản chủ nghĩa với những đặc trưng về bản chất như sau:
Là kết quả của sức lao động miệt mài
Nhà tư bản thu lợi nhuận từ việc thuê nhân công, người lao động bán sức lao động để đổi lại tiền công. Dưới sự kiểm soát của nhà tư bản, người lao động được xem như những yếu tố sản xuất khác. Nhà tư bản luôn tìm cách tận dụng để tạo ra được nhiều sản phẩm nhất (người lao động phải làm thêm giờ, tăng sản lượng…).
Toàn bộ sản phẩm đều thuộc sở hữu của nhà tư bản
Tất cả hàng hóa, sản phẩm được tạo ra đều thuộc về người tư bản chứ không phải công nhân. Họ được trả công đúng bằng giá trị hàng hóa sức lao động, còn phần giá trị thặng dư thuộc về nhà tư bản, bị nhà tư bản chiếm đoạt.
Trước đây, người lao động chịu áp bức với tiền công rẻ mạt còn nhà tư bản thì không ngừng giàu có và điều này đã hình thành quan hệ bóc lột, mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội. Để tạo ra giá trị thặng dư càng nhiều thì việc bóc lột người lao động càng tăng. Điều này tạo ra sự phân hóa giàu – nghèo sâu sắc.
Ý nghĩa giá trị thặng dư trong thực tiễn đời sống
Học thuyết kinh tế của Karl Marx đã phơi trần bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản và khơi dậy phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại chủ nghĩa tư bản.
Giá trị mới dôi ra vừa là điều kiện để chủ nghĩa tư bản tồn tại vừa là yếu tố để thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, phát triển và đổi mới chủ nghĩa xã hội.
Nhờ động lực này mà các nhà đầu tư đưa ra những chiến lược để tạo ra nhiều giá trị thặng dư tăng doanh thu và đạt nhiều lợi nhuận hơn. Nó cũng thúc đẩy các doanh nghiệp áp dụng các cải tiến của khoa học, kỹ thuật để tối ưu hóa quá trình sản xuất, nâng cao hiệu suất, năng suất, tạo ra nhiều sản phẩm, hàng hóa hơn.
Sử dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật chính là cách để tăng phần giá trị thặng dư được tạo ra. Ngoài ra, hiện nay chủ đầu tư cần đảm bảo các quyền lợi và chế độ đãi ngộ cho người lao động.
Vừa rồi là một số thông tin về khái niệm của giá trị thặng dư cũng như nguồn gốc, bản chất và ý nghĩa của phần giá trị tăng thêm này. Hy vọng, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về nội dung kinh tế chính trị này và ứng dụng vào thực tiễn để hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình được dễ dàng hơn.
