Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm là kiểu khí hậu có nhiều đặc điểm đặc sắc và mang lại nhiều lợi ích trong đời sống của con người. Đây cũng là kiểu khí hậu đặc trưng của nước ta với những cơ hội cho quá trình phát triển kinh tế đặc biệt là nông nghiệp. Cùng tìm hiểu chi tiết kiểu khí hậu nhiệt đới này trong bài viết dưới đây của chúng tôi nhé!
Contents
Tìm hiểu khí hậu nhiệt đới ẩm là gì?
Khí hậu nhiệt đới ẩm thuộc nhóm Am trong phân loại khí hậu Köppen. Tương tự khí hậu xavan thì khí hậu nhiệt đới ẩm có nhiệt độ trung bình tháng trên 18 độ C và có mùa khô – ẩm đặc trưng, lượng mưa trung bình được ghi nhận hàng năm khoảng 1000 – 1500m (tại khu vực châu Á).
Kiểu khí hậu này xuất hiện tại những vùng thuộc Nam, Trung Mỹ ngoài ra còn có các nước thuộc khu vực Đông Nam Á, Nam Á, Châu Phi, Caribe, Bắc Mỹ,…
Yếu tố quan trọng kiểm soát kiểu khí hậu này là gió mùa hoàn lưu: Thay đổi theo mùa trong hướng gió. Tại châu Á, có luồng không khí đi vào bờ còn mùa đông sẽ có luồng không khí ra bờ (gió thổi từ đất liền ra ngoài biển) theo sự khác biệt trong cách mà đất và nước nóng lên.
Một số đặc điểm và tính chất đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa
Khí hậu nhiệt đới ẩm có một số đặc điểm nổi bật có thể kể đến như:
- Lượng mưa tập trung chủ yếu theo mùa và theo gió mùa: Mùa mưa hàng năm thường từ tháng 5 cho đến tháng 10 với gió mùa hạ mát, gây mưa nhiều, lượng mưa lớn. Mùa khô từ tháng 11 cho đến tháng 4 năm sau với gió mùa đông lạnh khô.
- Lượng mưa trung bình năm lớn, dao động ở mức lớn, trung bình dao động trên 1100mm tùy theo vị trí gần hay xa biển, nằm ở sườn núi đón gió hay khuất gió.
- Độ ẩm không khí cũng thường xuyên ở mức cao trên 80%, cân bằng ẩm luôn dương.
- Tổng bức xạ nhiệt của những nơi ảnh hưởng khí hậu nhiệt đới ẩm luôn lớn, cán cân bức xạ luôn nằm ở mức dương.
- Nhiệt độ trung bình năm trên 18 độ C, biên độ nhiệt trung bình năm khoảng 8 độ C với số giờ nắng cao (trên 1000 giờ/năm).
- Thảm động – thực vật đa dạng: Nơi mưa nhiều có rừng nhiều tầng còn nơi mưa ít sẽ xuất hiện đồng cỏ cao nhiệt đới, động vật trên cạn, dưới nước đều phong phú.
- Những nơi thuộc khí hậu nhiệt đới gió mùa thường tập trung đông dân (đặc biệt là khu vực Nam Á).
Đặc điểm khí hậu nhiệt đới ẩm tại Việt Nam
Khí hậu Việt Nam được đặc trưng bởi kiểu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm với những đặc điểm và tính chất đặc trưng. Việt Nam nằm trong vùng nội chí tuyến nên khí hậu sẽ mang tính chất nhiệt đới. Ngoài ra, vị trí chịu tác động của gió mùa, biển Đông mang lại lượng mưa, độ ẩm dồi dào giúp cho nước ta có kiểu khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa: khí hậu nóng nhưng không khô hạn.
Những tính chất nổi bật của khí hậu Việt Nam
Tính chất kiểu khí hậu của nước ta được quy định bởi vị trí địa lý và mang những đặc điểm nổi bật như sau:
Tính chất nhiệt đới của khí hậu:
Nằm trong khu vực nội chí tuyến của Bắc bán cầu nên Việt Nam, tại bất kỳ vị trí nào trên lãnh thổ cũng đều có 2 lần mặt trời lên thiên đỉnh trong năm. Bởi vậy nên lãnh thổ nhận được lượng nhiệt lớn, cân bằng nhiệt quanh năm dương.
Nhiệt độ trung bình toàn quốc lớn (đều trên 20 độ C, trừ vùng núi cao) – đây là mức nhiệt vượt tiêu chuẩn của khí hậu nhiệt đới. Số giờ nắng trung bình trong năm từ 1400 – 3000 giờ và có sự thay đổi tùy theo khu vực, tỉnh thành.
Tính chất ẩm đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở Việt Nam:
Nước ta là bán đảo tiếp giáp với biển Đông, chịu tác động của biển Đông và các khối khí hậu xuất hiện, vượt qua các vùng biển nóng ẩm khác nhau gặp phải địa hình chắn gió tạo nên lượng mưa lớn.
Lượng mưa trung bình năm cao từ 1500 – 2000mm, một số khu vực ở sườn đón gió biển/núi cao lượng mưa có thể đạt đến 3500 – 4000mm/năm. Độ ẩm trung bình hàng năm cao trên 80% trừ những vùng khuất gió có độ ẩm kém hơn (Tây Nghệ An, cực Nam Trung bộ), có những nơi đạt mức 90 – 100% tùy mùa, cân bằng ẩm luôn dương.
Tính chất gió mùa của khí hậu nhiệt đới gió mùa thể hiện rõ rệt
Nằm trong nội chí tuyến Bắc bán cầu nên Việt Nam có gió Tín phong bán cầu Bắc hoạt động quanh năm. Cùng với đó là ảnh hưởng từ khối khí hậu hoạt động theo mùa (gió mùa đông và gió mùa hạ).
Gió mùa đông (gió mùa Đông Bắc + gió Tín phong bán cầu Bắc):
- Gió mùa Đông Bắc xuất hiện từ khoảng tháng 11 cho đến tháng 4 năm sau ở khu vực miền Bắc, từ dãy Bạch Mã trở ra. Chịu ảnh hưởng, tác động của khối lạnh phương Bắc nên kiểu thời tiết đặc trưng là đầu mùa đông lạnh khô, lạnh ẩm vào cuối mùa.
- Gió Tín Phong bán cầu Bắc từ vĩ tuyến 160B trở vào (từ Đà Nẵng vào trong Nam) thổi theo hướng Đông Bắc gây mưa cho những khu vực ven biển Trung Bộ tạo nên mùa khô cho Nam Bộ, Tây Nguyên.
Gió mùa hạ:
Đây cũng là đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa được chia thành đầu mùa và cuối mùa:
- Vào đầu hạ, khí ẩm từ Bắc Ấn Độ Dương xuất hiện, di chuyển theo hướng Tây Nam tạo ra những cơn mưa lớn cho Nam Bộ, Tây Nguyên. Xuất hiện hiệu ứng gió Phơn ở đồng bằng ven biển Trung Bộ, phía Nam của Tây Bắc.
- Vào giữa và cuối hạ, gió Tây Nam xuất hiện gây ra mưa lớn ở Nam Bộ và Tây Nguyên. Ngoài ra, có sự kết hợp của gió mùa Tây Nam cùng dải hội tụ nhiệt đới tạo ra mưa lớn cả ở miền Bắc và miền Nam.
Sự phân chia thời tiết theo mùa ở Việt Nam
Sự luân phiên của khối khí theo mùa của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở Việt Nam đã tạo nên kiểu thời tiết 3 miền rõ rệt tại nước ta:
- Miền Bắc: Mùa hè nóng, mưa nhiều và mùa đông lạnh khô, ít mưa. Ngoài ra, các tỉnh miền Bắc còn có 2 mùa chuyển tiếp (Xuân và Thu).
- Miền Nam: Kiểu thời tiết đặc trưng với mùa khô rất ít mưa và mùa mưa.
- Miền Trung: Thời tiết chia thành mùa mưa và mùa khô như miền Nam nhưng mùa mưa có xu hướng lệch về mùa đông hơn.
Đặc điểm sinh vật của Việt Nam trong khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm
Thuộc khí hậu nhiệt đới ẩm, nước ta có những đặc điểm sinh vật đặc trưng của kiểu khí hậu này, với sự đa dạng, phong phú của thảm động – thực vật:
- Chế độ nhiệt – ẩm phong phú nên có rừng cây xanh quanh năm.
- Tùy theo lượng mưa trong năm mà thảm thực vật có sự thay đổi lớn, ở vùng cửa sông, ven biển có phù sa bồi đắp là môi trường thuận lợi cho nhiều loài động vật, thực vật (trên cạn, dưới nước) phát triển.
- Khí hậu này cũng rất thích hợp để trồng các loại lương thực nhiệt đới (cây lúa nước) và các loại cây công nghiệp.
Tham khảo: Ngành học khí tượng học ở Việt Nam
Những ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở Việt Nam
Kiểu khí hậu nhiệt đới ẩm có nhiều ảnh hưởng cả tích cực và tiêu cực lên đời sống con người trên lãnh thổ Việt Nam, cụ thể:
- Trong sản xuất nông nghiệp:
Đặc trưng về khí hậu nhiệt đới gió mùa có độ ẩm cao, mưa nhiều tạo thuận lợi trong quá trình canh tác lúa nước, đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi. Bên cạnh đó, nó cũng tạo nên sự xuất hiện của một số tình trạng thời tiết cực đoan (lũ lụt, hạn hán, rét đậm rét hại,…) gây không ít khó khăn đến đời sống, độ ẩm quá cao có thể ảnh hưởng đến cây trồng và vật nuôi.
- Trong sản xuất, đời sống:
Khí hậu tương đối thuận tiện cho việc thúc đẩy các hoạt động khai thác, xây dựng. Đây cũng là điều kiện giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành kinh tế khác như lâm nghiệp, thủy hải sản, du lịch,…
Tuy nhiên, sự phân mùa khí hậu cũng ảnh hưởng đến chế độ sông ngòi, ảnh hưởng quá trình khai thác, hoạt động khác. Độ ẩm không khí cao cản trở việc sản xuất cũng như bảo quản các trang thiết bị, máy móc.
Cùng với đó, nhiều thiên tai, bão lũ theo mùa cũng tác động nghiêm trọng đến tính mạng con người, tài sản. Hơn nữa, môi trường thiên nhiên thuộc kiểu khí hậu nhiệt đới ẩm dễ bị suy thoái.
Lời kết
Vừa rồi là những thông tin có liên quan đến đặc điểm nổi bật của khí hậu nhiệt đới gió mùa. Mong rằng bài viết sẽ hữu ích đến quá trình nghiên cứu, học tập và làm việc của bạn. Đừng quên truy cập Website của chúng tôi mỗi ngày để không bỏ lỡ những thông tin thú vị khác nhé!
